GLEBY
Gleba – cienka (od kilku do kilkunastu centymetrów), zewnętrzna warstwa skorupy ziemskiej złożona ze związków mineralnych, resztek organicznych, wody i powietrza. Zdolna do produkcji świata roślinnego. Złożona jest z części próchniczej i skały macierzystej. Produktem wyjściowym do powstania gleby jest zwietrzelina.
Proces powstawania gleby
Powstanie gleby najczęściej trwa setki czy tysiące lat. Pierwszym etapem jest proces wietrzenia podłoża skalnego, zwanego skałą macierzystą. W jego wyniku powstaje warstwa zwietrzeliny, czyli rozkruszonej skały macierzystej złożonej z różnej wielkości okruchów skalnych: kamieni, żwiru, piasku i iłu. Z czasem pokruszony materiał skalny porastają rośliny – najpierw pojawiają się te o małych wymaganiach, potem roślinność staje się coraz bogatsza, co sprzyja rozkładaniu się resztek obumarłych roślin. Końcowym etapem tworzenia się gleby jest powstanie substancji zwanej próchnicą, która z czasem ulega przemianie w związki mineralne.
Czynniki glebotwórcze:
- rzeźba terenu
- woda
- klimat
- biosfera ( organizmy żywe – rośliny i zwierzęta)
- czas
- skała macierzysta
- działalność człowieka
Urodzajność – cecha określająca wartość produkcyjną gleby. Miarą urodzajności jest plon
Żyzność gleby – naturalna zdolność gleby do zaspokojenia potrzeb rośliny.
Erozja gleb – spłukiwanie warstwy próchniczej przez wodę płynącą bądź jej wywiewanie przez wiatr
Zapobieganie erozji gleb:
- tarasowanie stromych stoków
- prowadzenie dróg małymi spadami
- zakładanie ochronnych pasów zieleni
- budowanie progów na potokach, w celu zmniejszenia prędkości spływu wody
Gleby astrefowe – znajdują się w górach, na obszarach wapiennych, bagiennych oraz dolinach rzek.
Gleby strefowe – to takie, które są charakterystyczne dla jednej strefy klimatyczno – roślinnej.
|
Strefa klimatyczna |
Typy klimatu, rodzaj roślinności |
Rodzaj gleby |
|
strefa klimatów równikowych |
gorący, wilgotny; las równikowy, |
czerwonoziemy, lateryty, las równikowy |
|
zwrotnikowe |
gorący i suchy |
szaroziemy, pół pustynne |
|
podzwrotnikowa |
Suchy, kontynentalny; suchorośla i kolczaste |
gleby kasztanowe |
|
umiarkowana |
wilgotny, przejściowy, kontynentalny; tajga, step, las liściasty i ilgasty |
czarnoziemy, brunatne, płowe, bielicowe |
|
podbiegunowa |
subpolarny; tundra |
Inicjalne gleby (tundrowe) |
Gleby astrefowe:
- mady rzeczne
- mady morskie
- gleby bagienne (torfowe)
- czarne ziemie – bardzo żyzne gleby zasobne w materiał organiczny
- rędziny (terra rosa) – powstałe na skałach wapiennych
- słone – zawierające wiele soli
- wulkaniczne (andosole)- żyzne gleby powstałe w okolicy wulkanów
- gleby inicjalne – dopiero w fazie kształtowania
Charakterystyka budowy gleby na przykładzie gleby bielicowej
Ekosystem – wzajemne powiązanie układów złożonych z żywych organizmów i elementów przyrody nieożywionej
